Opstandig gedrag komt in diverse fases van de ontwikkeling voor. Bijna elk peuter of kleuter is bij periodes opstandig en tegendraads. We kennen niet voor niets te de term ‘peuterpuberteit’. In de werkelijke puberteit begint een kind zich vaak tegen de ouders af te zetten en lijkt telkens de strijd op te zoeken. Dit opstandige gedrag hoort nu eenmaal bij pubers, om steeds meer zelfstandigheid op te eisen en zichzelf te leren kennen.
Gedragsstoornissen en agressie
Soms neemt opstandig gedrag zulke vormen aan dat dit niet meer past in het kader van leeftijdsfase gebonden gedrag. Zeker als een kind steeds meer agressie vertoont. In dit geval spreken wij van een agressieve gedragsstoornis. Hierbij maken wij onderscheid tussen de antisociale gedragsstoornis (CD) en de oppositioneel opstandige gedragsstoornis (ODD). Kinderen met een antisociale gedragsstoornis zijn vaak gewelddadig en tonen geen respect voor de gevoelens en rechten van anderen.
Oppositioneel opstandige gedragsstoornis (ODD)
Bij ODD laten kinderen en pubers vaak het verzet op de voorgrond zien. Vaak worden kinderen met ODD buitengesloten omdat ze de neiging hebben om anderen te irriteren. Deze gedragsstoornis zorgt voor een beperking in het sociaal functioneren en op school. Een kind met ODD laat vaak twee verschillende problemen zien. Enerzijds opstandig, agressief gedrag en anderzijds de neiging om mensen te irriteren en lastig te vallen. Toch kan een kind met ODD in andere situaties weer heel aardig en lief zijn. Echter kan dit bij de minste of geringste aanleiding ook zo maar weer veranderen.
Welke behandelingen zijn er mogelijk?
Voor het reguleren van emoties bij ODD, kunnen trainingen baat hebben. Er zijn verschillende soorten behandelingen en therapieën voor ODD. Gezien de complexiteit van ODD, is er vaak wel een langdurige behandeling nodig. Hierin kunnen verschillende elementen worden meegenomen, zoals psycho-educatie, gedragstherapie met de ouders, training voor de ouders en de school, gezinstherapie en (cognitieve) gedragstherapie met het kind
Oppositionele gedragsstoornissen zijn moeilijk te behandelen, omdat:
• Het kind over het algemeen weinig probleembesef heeft
• Het kind de schuldvraag vaak bij een ander legt en niet bij zichzelf
• Het kind ervaart dat hij met zijn opstandige gedrag iets kan bereiken
• Het kind op deze manier veel invloed heeft op anderen
Wat is de juiste begeleiding bij ODD?
De begeleiding is er vooral op toegespitst om ouders handreikingen te geven om met de stoornis om te gaan. Daarbij is het heel belangrijk dat ouders, leerkrachten en andere mensen die (opvoedkundig) met het kind in contact staan, goed overleg en goede communicatie met elkaar onderhouden. Een kind met ODD is vaak geneigd om mensen tegen elkaar uit te spelen, zodat het duidelijk moet blijven wat er wel en niet klopt aan zijn of haar verhaal.
Plan van aanpak
Het is belangrijk dat er een duidelijke plan van aanpak wordt gemaakt over de manier van omgaan met deze stoornis, het gedrag wat het kind vertoont en de regels die hierbij van belang zijn. Afhankelijk van de leeftijd van het kind kunnen de regels en verwachtingen op diverse manieren aangeven en consequent toegepast worden. Daarbij is een goede balans tussen straffen en belonen noodzakelijk. Door juist het goede gedrag te belonen en negatief gedrag te negeren, zal het kind meer gemotiveerd raken om dit gewenste gedrag te laten zien.